मधेस प्रदेशको ‘महिला, बालबालिका, युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय’की प्रमुख महिला विकास अधिकृत देवकुमारी खत्रीलाई हामीले सोधेका थियौँ, मधेस प्रदेशमा महिलाको अवस्था कस्तो छ ? उनले बालविवाह, बोक्सी प्रथा, छाउपडी प्रथा, लैंगिक हिंसा, मानव बेचबिखन, घरेलु हिंसा, छोरीले पढ्नु हँुदैन भन्ने मान्यता, बोक्सीको आरोपमा प्रताडना आदि अझै विद्यमान रहेको बताइन् ।

प्रस्तुत छ, खत्रीसँग प्र्रमिला भट्टले मधेस प्रदेशमा महिलाको अवस्था र कार्यक्रम सम्बन्धमा गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

मधेश प्रदेशमा महिलाको अवस्था कस्तो छ ?

विज्ञापन

यहाँ बालविवाह, बोक्सी प्रथा, छाउपडी प्रथा, लैंगिक हिंसा, मानव बेचबिखन, घरेलु हिंसा, छोरीले पढ्नु हँुदैन भन्ने मान्यता, बोक्सीको आरोपमा प्रताडना जस्ता अमानवीय समस्या अझै विद्यमान छन् । श्रीमान वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन् भने घरमा श्रीमतीलाई हिंसा भएको पनि हामीसम्म जानकारी आएका छन् । त्यस्तै, एकल महिलामाथि पनि विभेद हुने गरेका छन् ।

यस्ता हिंंसाका घटनामा यहाँहरूले के कस्ता तत्कालीन पहल गर्नुहुन्छ ?

सम्बन्धित निकायमा पठाउने, प्रहरीलाई खबर गर्ने, महिला बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक सेवा केन्द्रमा गएर पीडितलाई न्याय पीडकलाई कारबाही गर्नका लागि पत्राचार गर्छौं । पीडितलाई ‘सेफ हाउस’मा राख्नका लागि सिफारिस गर्छौं । पीडितलाई राहत आवश्यक छ भने त्यस्तो व्यवस्था गर्छौं । त्यस्तै पीडितलाई घाउ, चोटपटक लागेको छ भने तुरुन्तै जिल्ला अस्पताल पठाउँछौँ । पीडित मानसिक तनावमा छन् भने परामर्शका लागि परामर्शदाता समक्ष पठाउने व्यवस्था मिलाउँछौँ ।

मधेस प्रदेशमा महिलाकेन्द्रित के–कस्ता कार्यक्रम हुँदै छन् ?

कानुनका बारेमा जानकारी दिने कार्यक्रम चलाउँदै आएका छौँ । त्यस्तै, बालविवाह सम्बन्धी रणनीति कार्यक्रम, लैंगिक समानताका लागि कार्यक्रम, प्रदेशमा तुरुन्तै सेफ हाउस निर्माण गर्ने कार्यक्रम आदि छन् । हामीकहाँ सेफ हाउस नभएकाले अहिले अन्यन्त्र सिफारिस गर्नुपरेको अवस्था छ ।

यस्तै, ‘बेटी बचाऊ बेटी पढाऊ’ कार्यक्रम कार्यान्वयन गरिरहेका छौँ । यस अन्तर्गत छोरीहरुलाई स्कुल जानका लागि साइकल वितरणजस्ता कार्यक्रम पनि छन् ।

यस्तै, मधेस प्रदेशले बाल अधिकारसम्बन्धी ऐन, दलित सशक्तीकरण ऐन अनुसार पनि कार्यक्रम आएका छन् ।

यहाँहरूले महिलाका सम्बन्धमा कुनै तथ्यांक संकलन गर्नुभएको छ कि ?

अहिले हामीले लैंगिक अल्पसंख्यकको तथ्यांक संकलन गरिरहेका छौँ । यसमा हामीले जनगणनाको अन्तिम रिपोर्टलाई पर्खेका छौँ ।

यहाँको बुझाइमा महिला उत्थानका लागि के कस्ता कार्यक्रम गर्न सकिन्छ ?

हाम्र्रो सोच र व्यवहारमा परिवर्तन भयो भने महिला उत्थान हुन्छ । आफ्नो घर परिवारमा गर्ने व्यवहारमा परिवर्तन भयो भने समाज र समुदायमा परिवर्तन आउँछ ।