काठमाडौँ — यतिबेला ६ वटा वाणिज्य बैंकहरूको आधार दर नै दोहोरो अंकमा पुगेको छ । बैंकहरुले सार्वजनिक गरेको असार मसान्तसम्मको चाैथाे त्रैमासिक वित्तीय विवरणअनुसार सबै वाणिज्य बैंककाे औसत आधार दर ९.४६ प्रतिशत पुगेको छ । जबकि २०७८ असार मसान्तसम्म यस्तो आधार दर ६.८९ प्रतिशत थियो । एक वर्षको अवधिमा आधार दर नै २.५७ प्रतिशत बिन्दुले बढेको छ ।

असार मसान्तसम्मको वित्तीय विवरणअनुसार मेगा, सनराइज, सिटिजन्स, सेन्चुरी, सिभिल र कुमारी बैंकको आधार दर १० प्रतिशतभन्दा माथि छ । दुई सरकारी बैंक राष्ट्रिय वाणिज्य र नेपाल बैंकको आधार दर भने सबैभन्दा कम ८ प्रतिशतमुनि छ । निक्षेपमा बैंकहरुले बचतकर्तालाई दिने ब्याजदरले नै आधार दर पनि बढ्ने हो । लगानीयोग्य रकम (तरलता) अभावका कारण निक्षेपको ब्याजदर तत्काल घट्ने अवस्था देखिँदैन । अर्कोतर्फ १ वर्ष अघि मुद्दती निक्षेपमा रहेको रकम अब परिपक्व भई नवीकरण हुँदा बैंकहरुले दिने ब्याज धेरै हुन्छ, यसले आगामी महिनामा आधार दर अझै बढ्दै जानेछ । त्यसमाथि पनि निक्षेपको ब्याजदर थप बढ्न गएमा आधार दर अझै महँगिन जानेछ । सामान्यत: सबैभन्दा कम आधार दर भएको बैंक नै ऋण लिनेका लागि उपयुक्त हुन्छ ।

ऋण लिनेका लागि ब्याजदर निर्धारणको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष पनि आधार दर हो । ऋण लिँदा कुन बैंकले कति ब्याजदर लिन्छन् भन्ने कुरा आधार दरले नै निर्धारण गर्छ । बैंकहरुले आधार दर बढेअनुसार नै ऋणको ब्याज पनि बेलाबेलामा बढाउँछन् । आधार दरमा भएको परिवर्तनअनुसार बैंकहरुले ३–३ महिनामा ऋणीका लागि ब्याजदर पुनरावलाेन गर्न सक्ने व्यवस्था छ। आधार दरमा निश्चित प्रिमियम जोडेर बैंकहरुले ऋणीका लागि ब्याजदर तोकिदिन्छन् । आधार दर बढे पनि प्रिमियम दर भने सुरुमा जति तोकिएको छ, त्यति नै स्थिर राख्नुपर्छ । प्रिमियम दर कति तोक्ने भन्ने सम्बन्धमा बैंकलाई निर्णय गर्न स्वतन्त्रता रहन्छ ।

विज्ञापन

यद्यपि केही क्षेत्रमा दिइने कर्जाको ब्याजदर भने आधार दरमा २ प्रतिशतसम्म मात्रै प्रिमियम थप्न पाउने व्यवस्था राष्ट्र बैंकले हालैको मौद्रिक नीतिमार्फत गरेको छ । २ करोडसम्मको खाद्यान्न उत्पादन, पशुपंक्षी, मत्स्यपालन, निर्यातजन्य उद्योग, शतप्रतिशत स्वदेशी कच्चा पदार्थमा आधारित उत्पादनमूलक उद्योग, हस्तकला तथा सीपमूलक व्यवसाय एवम् उद्यम व्यवसाय (आयातसम्बन्धी व्यवसाय बाहेक) सञ्चालनका लागि कर्जा प्रवाह गर्दा आधार दरमा २ प्रतिशतसम्म मात्रै प्रिमियम थप गरी ऋणको ब्याज तोक्नु पर्ने व्यवस्था छ । उदाहरणका लागि, कोही किसानले २ करोडमुनिको ऋण लिएर खाद्यान्न उत्पादन वा पशुपालन गर्न खोजेमा उसले ८ प्रतिशत आधार दर भएको बैंकबाट ऋण लिएमा २ प्रतिशत विन्दु प्रिमियम थपेर कुल ९ प्रतिशत मात्रै ब्याज तिर्नुपर्ने नीतिगत व्यवस्था छ ।

त्यस्तै लघुवित्तलाई दिने विपन्न वर्गको थोक कर्जा प्रवाह गर्दा पनि आधार दरमा २ प्रतिशत मात्रै प्रिमियम थप्न पाउने व्यवस्था छ । यीबाहेक व्यापारिक तथा अन्य प्रकृतिका कर्जामा भने आधार दरमा बैंकहरुले ६–७ प्रतिशतसम्म प्रिमियम दर जोड्ने गरेका छन् । प्रिमियम दर कति जोड्ने भन्ने सम्बन्धमा भने बैंकसँग ऋणीको सम्बन्ध, धितोको मूल्य, व्यवसायिक प्रकृति लगायतमा निर्भर रहन्छ । तसर्थ ऋण लिनेका लागि कम आधार दर भएको बैंक उपयुक्त मानिन्छ । आधार दरभन्दा कममा बैंकहरूले ऋण दिन पाउँदैनन् ।

यस्तो छ बैंकहरुको आधार दर (प्रतिशतमा)